Η αντιμετώπιση των πραγματογνωμόνων από το ΕΔΔΑ

Σχετικά με την κατάθεση ειδικών- πραγματογνωμόνων σε μια ποινική δίκη, η οποία προκαλείται από τις ίδιες τις δικαστικές αρχές, το ΕΔΔΑ τονίζει ότι εντάσσεται στην έννοια της κατάθεσης μαρτύρων και στις εγγυήσεις του άρθρου 6 παρ. 3δ΄ της ΕΣΔΑ, αφού η έννοια του μάρτυρα ερμηνεύεται αυτόνομα από τα εθνικά δίκαια των συμβεβλημένων στην ΕΣΔΑ κρατών (Case of J.M. and other v. Austria, 1 June 2017, παρ. 116.) Το αποτέλεσμα είναι να έχει ο κατηγορούμενος το δικαίωμα να θέτει ερωτήσεις στους πραγματογνώμονες, να αμφισβητεί τα πορίσματα τους και να τους εξετάζει απευθείας κατά την διάρκεια της ποινικής δίκης στο ακροατήριο. (Case of Constantinides v. Greece, 6 October 2016, παρ. 38.) Τα ίδια δικαιώματα έχει και το πρόσωπο, που συμμετέχει στην ποινική δίκη ως πολιτικώς ενάγων.

Η μεροληψία των πραγματογνωμόνων ως παραβίαση της αρχής της ισότητας των όπλων

Η αρχή της ισότητας των όπλων είναι ένα από τα στοιχεία της δίκαιης ακρόασης «(fair hairing»), η οποία περιλαμβάνεται στο άρθρο 6 παρ.1 της ΕΣΔΑ. H νομολογία του ΕΔΔΑ συνάγει ερμηνευτικά από το άρθρο 6 παρ. 1 της EΣΔA την αρχή της ισότητας των όπλων, η οποία συνδέεται και με το δικαίωμα σε μια κατ’ αντιδικία διαδικασία. (Μυλωνάς Ιπποκράτης, H σημασία για την ελληνική ποινική δικονομία της νομολογίας σχετικά με το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη κατ΄ άρθρο 6 της EΣΔA, ΠοινΧρον 1999, σελ. 789 επ.) Η εν λόγω αρχή επιτάσσει να δίνεται σε κάθε πλευρά το δικαίωμα να παρουσιάζει του ισχυρισμούς της με έναν τρόπο, που δεν την θέτουν σε μειονεκτική θέση, απέναντι στα πρόσωπα με τα οποία «αντιδικεί». (Case of J.M. and others v. Austria, 1 June 2017, παρ. 119)

Σύμφωνα με την νομολογία του ΕΔΔΑ η κατάθεση ενός πραγματογνώμονα, που καλείται από το δικαστήριο, είναι αναπόφευκτο πως θα έχει ιδιαίτερη αποδεικτική βαρύτητα (Case of Constantinides v. Greece, 6 October 2016, παρ. 38) λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος πως η κατάθεση του πραγματογνώμονα, επειδή αφορά, συνήθως, έναν ζήτημα, το οποίο βρίσκεται έξω από τον τομέα γνώσης των δικαστών. (Case of Korošec v. Slovenia, 8 October 2015, παρ. 47. )

Η ιδιαίτερη αποδεικτική των καταθέσεών τους οφείλεται, ακόμη, στο γεγονός ότι οι πραγματογνώμονες θεωρούνται πως αποτελούν ουδέτερους και αμερόληπτους βοηθούς του δικαστηρίου, οι δηλώσεις τους φέρουν ιδιαίτερη βαρύτητα σε σχέση με εκείνη των τεχνικών συμβούλων και γενικότερα των λοιπών μαρτύρων με ειδικές γνώσεις. (Emmanuello v. Italy, 31 August 1999, και Bönisch v. Austria, 6 May 1985, § 33).

Η αξιολόγηση της κατάθεσης των πραγματογνωμόνων, λοιπόν, είναι καίριας σημασίας για την αξιολόγηση του αν τηρήθηκε η αρχή της ισότητας των όπλων (Behruz Vazvan against Finland, 3 November 2015,παρ. 29.) Συγκεκριμένα, αξιολογείται ο ρόλος τους και ο τρόπος, με τον οποίο εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους. (Case of Michael GALEA against Malta and Edward PAVIA against Malta, 4 July 2017, παρ. 45., Case of Poletan and Azirovik v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, 12 May 2016, παρ. 94.) Για τον παραπάνω λόγο η έλλειψη ουδετερότητας ενός πραγματογνώμονα μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση της αρχής της ισότητας των όπλων και συνεπώς της θεμελιώδους αρχής της δίκαιης δίκης. (Case of Letincic Letinčić v. CROATIA, 3 May 2016 παρ. 51.)

Σε κάθε περίπτωση οι αμφιβολίες εναντίον της αμεροληψίας των πραγματογνωμόνων θα πρέπει να είναι αντικειμενικά δικαιολογημένες. (Case of Michael GALEA and Edward PAVIA against Malta, 4 July 2017, παρ. 46.)