Τα ζώα καταρχήν αποτελούν αντικείμενα και όχι υποκείμενα του δίκαιου. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, νοείται και αγοροπωλησία αυτών, όπως και ιδιοκτησία επί αυτών, ενώ αντίθετα ιδιοκτησία επί ανθρώπων είναι για τον νομικό μας πολιτισμό αδιανόητη. Παρόλα αυτά η σύγχρονη έννομη τάξη έχοντας και σημαντικές διεθνείς επιρροές προστατεύει σε σημαντικό βαθμό όχι μονάχα την οικονομική αξία, που αντιπροσωπεύουν τα ζώα για τον κάτοχο τους, αλλά και τα ίδια τα ζώα φροντίζοντας για την «ευζωία» τους. Σημαντικός προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο νόμος 4032/2012, ο οποίος τροποποιήθηκε με τον 4235/2014.

Πριν προχωρήσουμε στην εξέταση ορισμένων σημαντικών επιμέρους άρθρων του νόμου αυτού θα γίνει παράθεση ορισμένων σημαντικών ορισμών που αναφέρονται ήδη στο άρθρο 1 του εν λόγω νόμου και είναι απαραίτητοι προκειμένου να γίνει κατανοητή η εμβέλεια των διατάξεών του:

α) Ζώο είναι κάθε έμβιος οργανισμός, που συναισθάνεται και κινείται σε ξηρά, αέρα και θάλασσα ή οποιοδήποτε άλλο υδατικό οικοσύστημα ή υγροβιότοπο.

β) Ευζωία είναι το σύνολο των κανόνων, που πρέπει να εφαρμόζει ο άνθρωπος στα ζώα, αναφορικά με την προστασία τους και την καλή μεταχείρισή τους, έτσι ώστε να μην πονούν και υποφέρουν, την παραμονή τους σε χώρο στεγνό, καθαρό και προστατευμένο από τις καιρικές συνθήκες, χωρίς να είναι μόνιμα δεμένα και διαβιούντα εντός ακατάλληλων κατασκευών (π.χ. μεταλλικών), τη φροντίδα για ιατρική περίθαλψη και χορήγηση κατάλληλης τροφής και νερού, την καθημερινή άσκηση ή τον περίπατό τους και γενικά τη μέριμνα για σεβασμό της ύπαρξής τους.

γ) Ζώο συντροφιάς είναι κάθε ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του, για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς.

δ) Δεσποζόμενο ζώο συντροφιάς είναι κάθε μη άγριο ζώο, που συντηρείται ή προορίζεται να συντηρηθεί από τον άνθρωπο, κυρίως μέσα στην κατοικία του, για λόγους ζωοφιλίας ή συντροφιάς και τελεί υπό την άμεση επίβλεψη και φροντίδα του ιδιοκτήτη, κατόχου, συνοδού ή φύλακά του. (…)

ε) Αδέσποτο ζώο συντροφιάς είναι κάθε ζώο συντροφιάς, το οποίο είτε δεν έχει κατοικία είτε βρίσκεται έξω από τα όρια της κατοικίας του ιδιοκτήτη, του κατόχου, του συνοδού ή του φύλακά του και δεν τελεί υπό την άμεση επίβλεψη και τον έλεγχό τους. Οι κυνηγετικοί και σκύλοι φύλαξης ποιμνίων, καθώς και οι σκύλοι έρευνας και διάσωσης, κατά τη διάρκεια του κυνηγιού, της εκ-παίδευσής τους, της φύλαξης του ποίμνιου, της έρευνας και της διάσωσης, δεν θεωρούνται αδέσποτα ζώα.

(…)

ιδ) Αρμόδια όργανα για τη βεβαίωση των παραβάσεων είναι τα όργανα που τις διαπιστώνουν κατά την άσκηση των ελεγκτικών καθηκόντων τους και συγκεκριμένα οι υπάλληλοι της Ελληνικής Αστυνομίας, της Δασικής Υπηρεσίας, των Τελωνείων, των Σταθμών Υγειονομικού Κτηνιατρικού Ελέγχου (ΣΥΚΕ), του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής και οι ιδιωτικοί φύλακες θήρας των κυνηγετικών οργανώσεων.»

Η ρητή πλέον αναφορά στην αρμοδιότητα της Ελληνικής Αστυνομίας είναι σημαντική στον βαθμό που επιλύει ορισμένα προβλήματα, τα οποία είχαν ανακύψει με την προγενέστερη διατύπωση του νόμου.

«ιε) Αρμόδιος Φορέας Εκτέλεσης της σήμανσης και της καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση είναι ο κτηνίατρος, που με βάση προβλεπόμενη διαδικασία, με την υποβολή ηλεκτρονικής αίτησης στη Διεύθυνση Πληροφορικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, πιστοποιείται, αποκτά ειδικό κωδικό πρόσβασης στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής ζώων συντροφιάς, διενεργεί τη σήμανση και καταγράφει τα ζώα συντροφιάς και τους ιδιοκτήτες τους στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση, εκδίδει το βιβλιάριο υγείας ή το διαβατήριο του ζώου σε περίπτωση που το ζώο θα μεταφερθεί στο εξωτερικό και σε κάθε αλλαγή του ιδιοκτήτη ή του προσωρινού κατόχου του και ενημερώνει τη βάση με τις απαραίτητες πληροφορίες.»

Δύο ακόμα σημαντικές παρατηρήσεις για την εφαρμογή του εν λόγω νόμου είναι οι εξής (βλ. άρθρο 22) :

α) Οι διατάξεις του νόμου αυτού δεν θίγουν άλλες διατάξεις νόμων ή διεθνών συμβάσεων, που κυρώθηκαν με νόμο και προβλέπουν μεγαλύτερη προστασία σε οποιοδήποτε είδος ζώου. Επίσης δεν θίγονται οι διατάξεις του νόμου «περί θήρας» (ν.δ. 86/1969), όπως αυτός εκάστοτε ισχύει και οι κανονιστικές αυτού διατάξεις.

β) Όπου στις διατάξεις του νόμου αυτού αναφέρεται η ηλεκτρονική σήμανση των ζώων συντροφιάς, εννοείται η σήμανση σκύλων και γατών.

Υποχρεωτική σήμανση και καταγραφή των ζώων συντροφιάς (γατών και σκύλων)

Με το άρθρο 4 του ν. 4032/2012, το οποίο τροποποιήθηκε με τον νόμο 4384/2016 και πλέον εφαρμόζεται, καθώς δημιουργήθηκε η απαραίτητη υποδομή (Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους), κατέστη υποχρεωτική η σήμανση και καταγραφή των ζώων συντροφιάς (γατών και σκύλων). Η δαπάνη της σήμανσης και της καταγραφής των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς βαρύνει τον ιδιοκτήτη τους και των αδέσποτων τον οικείο Δήμο ή το φιλοζωικό σωματείο ή την ένωση. Η ηλεκτρονική σήμανση και καταγραφή και η έκδοση διαβατηρίου και βιβλιαρίου υγείας πραγματοποιούνται από κτηνιάτρους που έχουν πιστοποιηθεί και ασκούν νόμιμα το κτηνιατρικό επάγγελμα στην Ελλάδα με την τοποθέτηση στην αριστερή εξωτερική πλευρά του τράχηλου του ζώου συστήματος ηλεκτρονικής αναγνώρισης (αποκριτής πομποδέκτης).

Επίσης στο άρθρο 5 παρ.8 του εν λόγω νόμου προβλέπεται πως απαγορεύεται να εισάγονται στην Ελλάδα ζώα συντροφιάς, που δεν έχουν ηλεκτρονική σήμανση. Επίσης απαγορεύεται η αφαίρεση του μέσου ηλεκτρονικής σήμανσης από τον ιδιοκτήτη του ζώου συντροφιάς (με σκοπό να αποτραπούν φαινόμενα εγκατάλειψης ζώου) ή από άλλο πρόσωπο ή από κτηνίατρο (με σκοπό την αποτροπή παράνομου σκοπού).

Υποχρεώσεις ιδιοκτητών δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς

Με το άρθρο 5 του ν. 4032/2012 καθορίστηκαν οι υποχρεώσεις ιδιοκτητών δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς ως εξής:

1. Ο ιδιοκτήτης του δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς υποχρεούται: «α) να μεριμνά για τη σήμανση και την καταγραφή του ζώου του, καθώς και για την έκδοση βιβλιαρίου υγείας πριν εγκαταλείψει το ζώο τον τόπο γέννησής του και οπωσδήποτε μέσα σε προθεσμία δύο μηνών από τη γέννηση αυτού ή μέσα σε ένα μήνα από την εύρεση ή απόκτησή του, καθώς και να τοποθετεί σε εμφανές σημείο του περιλαίμιου του ζώου μεταλλική κονκάρδα, η οποία παρέχεται από τους κτηνιάτρους κατά την πραγματοποίηση του αντιλυσσικού εμβολιασμού του,» β) να δηλώνει μέσα σε πέντε ημέρες την απώλεια του ζώου του σε κτηνίατρο, που έχει πιστοποιηθεί στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους, γ) να τηρεί τους κανόνες ευζωίας του ζώου και να μεριμνά για την κτηνιατρική εξέτασή του, η οποία αποδεικνύεται από τη σχετική εγγραφή στο βιβλιάριο υγείας ή στο διαβατήριο του ζώου, καθώς και να μεριμνά για την εξασφάλιση άνετου, υγιεινού και κατάλληλου καταλύματος, προσαρμοσμένου στο φυσικό τρόπο διαβίωσης του ζώου, που να του επιτρέπει να βρίσκεται στη φυσική του όρθια στάση, χωρίς να εμποδίζονται οι φυσικές του κινήσεις και η δυνατότητά του για την πραγματοποίηση της απαραίτητης για την υγεία και την ευζωία του άσκησης, «δ) να εφοδιάζεται με το διαβατήριο του ζώου του, εάν πρόκειται να ταξιδέψει με αυτό στο εξωτερικό και να μεριμνά για την ενημέρωσή του σε κάθε αλλαγή του ιδιοκτήτη ή του προσωρινού κατόχου του. Το διαβατήριο πρέπει να είναι σύμφωνο με τα Παραρτήματα 2 και 3,» ε) να μην εγκαταλείπει το ζώο του, ενώ σε περίπτωση που επιθυμεί να αποχωριστεί το ζώο συντροφιάς, πρέπει να γνωστοποιεί στην αρμόδια υπηρεσία του Δήμου του τόπου της κατοικίας του την πρόθεσή του αυτή, να το παραδίδει σε αυτόν και να λαμβάνει από πιστοποιημένο κτηνίατρο αντίγραφο της μεταβολής της εγγραφής του ζώου του στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων συντροφιάς, όπου θα αναφέρεται ο Δήμος ως προσωρινός κάτοχος του αδέσποτου πλέον ζώου, στ) να μεριμνά για τον άμεσο καθαρισμό του περιβάλλοντος από τα περιττώματα του ζώου εκτός αν πρόκειται για σκύλο βοήθειας, ζ) να μεριμνά για τη στείρωσή τους, εφόσον δεν επιθυμεί τη διατήρηση των νεογέννητων ζώων ή δεν μπορεί να τα διαθέσει σε νέους ιδιοκτήτες, «η) να προσκομίζει ή αποστέλλει ταχυδρομικά, επί αποδείξει, στον οικείο Δήμο αντίγραφο του πιστοποιητικού ηλεκτρονικής σήμανσης του ζώου του».

Η αναφορά στο άρθρο 924 του Αστικού Κώδικα

Η αναφορά πως ο κάτοχος του ζώου συντροφιάς ευθύνεται για οποιαδήποτε βλάβη ή ζημιά, που προκαλείται από το ζώο, σύμφωνα με το άρθρο 924 Α.Κ είναι ίσως περιττή, ενώ μεγαλύτερη αξία έχει η διατύπωση πως για τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς η αντίστοιχη ευθύνη βαρύνει τον οικείο Δήμο.

Σχετικά με την ευθύνη των δήμων το άρθρο 9 αναφέρει πως οι Δήμοι υποχρεούνται να μεριμνούν για την περισυλλογή και τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, σύμφωνα με το παρόν άρθρο. Η αρμοδιότητα αυτή μπορεί να ασκείται και από συνδέσμους Δήμων, καθώς και από φιλοζωικές ενώσεις και σωματεία, αφού προηγηθεί σχετική έγγραφη συμφωνία με τον αρμόδιο Δήμο, ο οποίος έχει τη συνολική εποπτεία των αδέσποτων ζώων συντροφιάς εντός των διοικητικών του ορίων. Οι κατά τα ως άνω φιλοζωικές ενώσεις και σωματεία που εγκρίνονται από τον αρμόδιο Δήμο οφείλουν να διαθέτουν υποδομή, συνιστάμενη στην ύπαρξη κατάλληλων σχετικών εγκαταστάσεων ή οχημάτων μεταφοράς ζώων και ανθρώπινο δυναμικό με εμπειρία στο χειρισμό των ζώων. Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καθορίζονται το είδος και ο αριθμός των εγκαταστάσεων και των οχημάτων, καθώς και η εμπειρία του ανθρώπινου δυναμικού, που πρέπει να διαθέτουν οι φιλοζωικές ενώσεις και τα σωματεία, για την άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτής της παραγράφου.»

Ειδικές υποχρεώσεις ιδιοκτητών σκύλων

Το θέμα του προσδιορισμού της ευθύνης του ιδιοκτήτη σκύλων έχει απασχολήσει συχνά την νομολογία και επομένως καλοδεχούμενη είναι καταρχήν η προσπάθεια του νέου νόμου να απαριθμήσει κάποιες βασικές υποχρεώσεις λήψης προφυλακτικών μέτρων. Ειδικά, λοιπόν, ο ιδιοκτήτης σκύλου: α) μεριμνά για να γίνεται ο περίπατος σκύλων πάντα με συνοδό, β) οφείλει να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να μην εξέρχεται ελεύθερα ο σκύλος του από το χώρο της ιδιοκτησίας του και εισέρχεται σε χώρους άλλων ιδιοκτησιών ή σε κοινόχρηστους χώρους, γ) για την αποφυγή ατυχημάτων υποχρεούται κατά τη διάρκεια του περιπάτου να κρατάει το σκύλο του δεμένο και να βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτόν. Η ίδια υποχρέωση ισχύει και για τον οποιονδήποτε συνοδό του ζώου, πέραν του ιδιοκτήτη του».

Διατήρηση ζώων συντροφιάς σε κατοικίες

Ένα από τα συχνότερα πρακτικά ζητήματα σε σχέση με την ιδιοκτησία των ζώων συντροφιάς είναι η δυνατότητα του ιδιοκτήτη του να τα διατηρεί σε διαμέρισμα πολυκατοικίας. Ο νόμος 4039/2012 δέχεται ανεπιφύλακτα το δικαίωμα αυτό, χωρίς να το εξαρτά από τη συναίνεση των υπολοίπων συνιδιοκτητών, αλλά θέτοντας ορισμένους εύλογους περιορισμούς.

Επιτρέπεται, λοιπόν, η διατήρηση δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε κάθε κατοικία. Στις πολυκατοικίες, που αποτελούνται από δύο διαμερίσματα και πάνω, επιτρέπεται η διατήρηση δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε κάθε διαμέρισμα με την προϋπόθεση ότι αυτά: α) διαμένουν στο ίδιο διαμέρισμα με τον ιδιοκτήτη τους ή τον κάτοχό τους, β) δεν παραμένουν μόνιμα στις βεράντες ή στους ανοιχτούς χώρους του διαμερίσματος, γ) η παραμονή στα διαμερίσματα πολυκατοικιών τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των κανόνων ευζωίας, των υγειονομικών διατάξεων και των αστυνομικών διατάξεων περί κοινής ησυχίας και δ) έχουν ελεγχθεί ηλεκτρονικά, έχουν σημανθεί, καταγραφεί και φέρουν βιβλιάριο υγείας. Δεν μπορεί να απαγορευθεί η διατήρηση ζώων συντροφιάς με τον κανονισμό της πολυκατοικίας, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του προηγούμενου εδαφίου. Με τον ίδιο κανονισμό μπορεί να περιορίζεται ο μέγιστος αριθμός των ζώων, που επιτρέπονται, στα δύο (2) ζώα ανά διαμέρισμα.

Επιτρέπεται η διατήρηση ζώων συντροφιάς, που έχουν σημανθεί και καταχωρισθεί νομίμως και φέρουν βιβλιάριο υγείας, στις μονοκατοικίες με την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι κανόνες καλής μεταχείρισης και ευζωίας των ζώων, καθώς και οι ισχύουσες υγειονομικές διατάξεις και οι αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας.

Απαγορεύεται η διατήρηση και παραμονή ζώων συντροφιάς σε κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας. Επιτρέπεται όμως στην πυλωτή, στην ταράτσα, στον ακάλυπτο χώρο και στον κήπο εφόσον υφίσταται η ομόφωνη απόφαση της γενικής συνέλευσης των ιδιοκτητών.

Οι ανωτέρω αριθμητικοί περιορισμοί ισχύουν μόνο για σκύλους και γάτες. Για τα λοιπά ζώα συντροφιάς, πρέπει να τηρούνται οι όροι της παραγράφου 2.

Απαγόρευση της κακοποίηση των ζώων

Το άρθρο 16 του ν.4039/2012 είναι εξαιρετικής σημασίας, καθώς με αυτή απαγορεύεται κάθε είδους κακοποίηση ζώων. Με την επιφύλαξη ειδικά προβλεπόμενων περιπτώσεων της ισχύουσας κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας, καθώς και της διάταξης του τρίτου εδαφίου της παραγράφου 4 του άρθρου 9 απαγορεύεται ο βασανισμός, η κακοποίηση, η κακή και βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, καθώς και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ’ αυτού, όπως ιδίως η δηλητηρίαση, το κρέμασμα, ο πνιγμός, το κάψιμο, η σύνθλιψη και ο ακρωτηριασμός. Η στείρωση του ζώου καθώς και κάθε άλλη κτηνιατρική πράξη με θεραπευτικό σκοπό, δεν θεωρείται ακρωτηριασμός.

Για την παραβίαση του άρθρου αυτού απειλούνται βαρύτατες ποινικές κυρώσεις, τις οποίες εξετάζουμε σε διαφορετικό σημείο.

Τραυματισμός συντροφιάς σε τροχαίο ατύχημα

Σε περίπτωση τραυματισμού ζώου συντροφιάς σε τροχαίο ατύχημα, ο υπαίτιος της πράξης αυτής, υποχρεούται να ειδοποιήσει άμεσα τον οικείο Δήμο, προκειμένου να παρασχεθεί στο τραυματισμένο ζώο η απαραίτητη κτηνιατρική φροντίδα.

Προσωρινή ή οριστική αφαίρεση των ζώων συντροφιάς

Στο άρθρο 19 προβλέπεται πως με εντολή του αρμόδιου εισαγγελέα αφαιρείται προσωρινά ή οριστικά το ζώο συντροφιάς ή ζώο άλλης κατηγορίας από την κατοχή του παραβάτη των διατάξεων του άρθρου 5 παράγραφος 1 περιπτώσεις α’, β’ και γ’ και του άρθρου 16 και το ζώο παραδίνεται στο καταφύγιο αδέσποτων ζώων του αρμόδιου Δήμου ή σε ενδιαφερόμενη φιλοζωική εταιρεία ή σωματείο. Αν η μεταχείριση του ζώου είναι ιδιαίτερα σκληρή και βάναυση και προκάλεσε ιδιαίτερο πόνο ή φόβο στο ζώο, η αφαίρεση είναι οριστική. Ο εισαγγελέας μπορεί επίσης με διάταξή του να απαγορεύσει την απόκτηση άλλου ζώου από τον παραβάτη.

Ποινικές κυρώσεις

Στο άρθρο 20 προβλέπονται οι ποινικές κυρώσεις για την παράβαση των διατάξεων του εν λόγω νόμου. Έτσι μεταξύ άλλων:

Οι παραβάτες των διατάξεων των περιπτώσεων γ’ (τήρηση κανόνων ευζωίας) και ε’ (απαγόρευση εγκατάλειψης) της παραγράφου 1 του άρθρου 5, καθώς και της παραγράφου α’ του άρθρου 16 (κακοποίηση ζώων) τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή από πέντε χιλιάδες (5.000) έως δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) ευρώ.»

Οι παραβάτες της διάταξης της περίπτωσης β’ της παραγράφου 8 του άρθρου 5 (αφαίρεση του μέσου ηλεκτρονικής σήμανσης από τον ιδιοκτήτη του ζώου συντροφιάς ή από άλλο πρόσωπο), καθώς και η κλοπή οποιουδήποτε ζώου συντροφιάς τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών και χρηματική ποινή μέχρι τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ, ενώ η κλοπή κυνηγετικού σκύλου ή σκύλου βοήθειας τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ένα έτος και χρηματική ποινή από πέντε χιλιάδες (5.000) μέχρι οκτώ χιλιάδες (8.000) ευρώ.

Διοικητικές κυρώσεις και πρόστιμα

Στο άρθρο 21 του 4039/2012 προβλέπεται ένα πλήθος περιπτώσεων, στις οποίες επιβάλλονται διοικητικά πρόστιμα για παράβαση διατάξεων του νόμου. Παρακάτω ακολουθούν οι περιπτώσεις εκείνες, που κρίθηκαν ως συνηθέστερες και σχετιζόμενες με τις υπόλοιπες αναπτύξεις:

ΠΑΡΑΒΑΣΗ	ΠΡΟΣΤΙΜΟ
Μη εφαρμογή από τον ιδιοκτήτη,  τον  κάτοχο ή τον υπεύθυνο των ζώων, των κανόνων προστασίας και καλής μεταχείρισής τους  και μη τήρηση, από μέρους τους, των ειδικών  απαιτήσεων της περ. β του άρθρου 1, ώστε να εξασφαλίζεται ο σεβασμός της ύπαρξής τους.	5.000 έως 15.000 ευρώ.
Παράλειψη εμπρόθεσμης σήμανσης και καταγραφής του ζώου συντροφιάς ή δήλωσης της απώλειας του ζώου συντροφιάς.	300 ευρώ
Παράλειψη τήρησης των κανόνων ευζωίας του ζώου συντροφιάς ή της  κτηνιατρικής εξέτασης του ζώου.	300 ευρώ
Μη κατοχή  ενημερωμένου βιβλιαρίου υγείας καθώς  και  μη κατοχή ενημερωμένου και θεωρημένου διαβατηρίου σε περίπτωση ταξιδιού στο εξωτερικό ή σε κάθε αλλαγή του ιδιοκτήτη ή του προσωρινού του κατόχου.	300 ευρώ
Εγκατάλειψη του ζώου χωρίς τήρηση των οριζόμενων στο άρθρο 5 παρ.1 περ. β και ε και αποφυγή στείρωσης χωρίς την τήρηση των οριζομένων στο άρθρο 5 παρ.1 περ. ζ.	300 ευρώ
Απουσία εν ισχύ αντιλυσσικού εμβολιασμού και μη τοποθέτηση της μεταλλικής κονκάρδας ή παράλειψη άμεσου καθαρισμού του περιβάλλοντος από τα περιττώματα του ζώου.	100 ευρώ
Παράλειψη τήρησης των κανόνων για τον ασφαλή περίπατο του σκύλου ή πρόκληση ζημιάς από σκύλο ή παράλειψη λήψης μέτρων πρόληψης της εξόδου του σκύλου από την ιδιοκτησία του κυρίου, κατόχου, συνοδού, φύλακα.	300 ευρώ
Δημοσίευση ή/και τοιχοκόλληση αγγελίας για ζώα συντροφιάς προς υιοθεσία ή δωρεάν παραχώρηση ή πώληση σε έντυπο, φυλλάδιο ή ιστοσελίδα χωρίς αναφορά του  αριθμού ηλεκτρονικής σήμανσής τους ή της μητέρας τους αν είναι ηλικίας μέχρι 60 ημερών.	300 ευρώ
Αφαίρεση του μέσου  ηλεκτρονικής σήμανσης από τον ιδιοκτήτη ή άλλο πρόσωπο ή τον κτηνίατρο.	3.000 ευρώ και αφαίρεση άδειας επαγγέλματος του κτηνιάτρου
Παράλειψη τήρησης των κανόνων ευζωίας, των υγειονομικών διατάξεων και των  αστυνομικών διατάξεων περί κοινής ησυχίας για ζώα συντροφιάς που διατηρούνται σε μονοκατοικίες και διαμερίσματα. Διατήρηση περισσότερων από 2 ζώων συντροφιάς σε διαμέρισμα πολυκατοικίας, όπου ο κανονισμός απαγορεύει τη διατήρηση ζώων συντροφιάς.	300 ευρώ ανά ζώο
Διατήρηση και παραμονή ζώου σε κοινόχρηστο χώρο ή σε κήπο πολυκατοικίας.	300 ευρώ ανά ζώο
Μεταφορά ζώου συντροφιάς σε μέσο μαζικής μεταφοράς χωρίς τήρηση των οριζόμενων στο άρθρο 10 παρ.3.	300 ευρώ ανά ζώο
Κακοποίηση, βασανισμός, κακή ή βάναυση μεταχείριση ζώου καθώς και πώληση, εμπορία  και παρουσίαση-  διακίνηση μέσω Διαδικτύου οποιουδήποτε οπτικοακουστικού υλικού, στο οποίο απεικονίζεται  κάθε είδους σεξουαλική συνεύρεση με ζώα καθώς και οποιαδήποτε πράξη βίας ή θανάτωση μικρών ζώων με σκοπό το κέρδος και τη σεξουαλική ικανοποίηση ατόμων που παρακολουθούν ή συμμετέχουν σε αυτά.	30.000 ευρώ για κάθε ζώο και για κάθε περιστατικό
Εγκατάλειψη τραυματισμένου ζώου μετά από τροχαίο ατύχημα.	300 υρώ

Ειδικά θέματα περί διοικητικών κυρώσεων

Στο άρθρο 21 του 4039/2012 προβλέπεται ένα πλήθος περιπτώσεων, στις οποίες επιβάλλονται διοικητικά πρόστιμα για παράβαση διατάξεων του νόμου και, επιπλέον, δίνονται σημαντικές διευκρινίσεις σχετικά με την βεβαίωση, την αμφισβήτηση και την είσπραξη των προστίμων.

Συγκεκριμένα κατά τη διαπίστωση της παράβασης βεβαιώνεται επί τόπου από το αρμόδιο όργανο το προβλεπόμενο διοικητικό πρόστιμο και αντίγραφο της βεβαίωσης της παράβασης αποστέλλεται στην κτηνιατρική υπηρεσία του κατά τόπον αρμόδιου Δήμου και όπου αυτή δεν έχει συσταθεί στο Γραφείο Γεωργικής Ανάπτυξης του Δήμου ή στη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της οικείας Περιφερειακής Ενότητας, για την επιβολή του βεβαιωθέντος προστίμου.

Ο παραβάτης έχει δικαίωμα να εμφανισθεί αυτοπροσώπως ή να υποβάλει έγγραφο υπόμνημα εντός προθεσμίας πέντε (5) εργάσιμων ημερών στον Προϊστάμενο της κτηνιατρικής υπηρεσίας του κατά τόπον αρμόδιου Δήμου και όπου αυτή δεν έχει συσταθεί στον Προϊστάμενο του Γραφείου Γεωργικής Ανάπτυξης του κατά τόπον αρμόδιου Δήμου, ή στον Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της οικείας Περιφερειακής Ενότητας προκειμένου να προβάλει τις αντιρρήσεις του. Η απόφαση, με την οποία εξετάζονται οι αντιρρήσεις, πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη με αναφορά στα συγκεκριμένα περιστατικά και στοιχεία.

Αν δεν προβληθούν αντιρρήσεις ή αν απορριφθούν επικυρώνεται το διοικητικό πρόστιμο από τον Προϊστάμενο της Αρχής και καταβάλλεται κατά το ήμισυ μέσα σε δέκα ημέρες από τη βεβαίωση της παράβασης. Αν παρέλθει άπρακτη η ανωτέρω προθεσμία, το διοικητικό πρόστιμο καταβάλλεται στον δικαιούχο Ο.Τ.Α. χωρίς έκπτωση, εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη βεβαίωσή του.

Τα πρόστιμα από τις διοικητικές παραβάσεις, που δεν καταβλήθηκαν εντός της προθεσμίας των δύο (2) μηνών, βεβαιώνονται μετά την πάροδο του ανωτέρω διμήνου υποχρεωτικά εντός χρονικού διαστήματος τριών (3) μηνών από τον οικείο Ο.Τ.Α. στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. φορολογίας του παραβάτη.

Σημαντικό είναι, επίσης, ότι σε περίπτωση διαρκούς παράβασης, αρμόδια υπηρεσία, που τη βεβαιώνει, ορίζει εύλογο χρόνο για την άρση της και αν ο παραβάτης δεν συμμορφωθεί επιβάλλει νέο πρόστιμο μετά από κάθε νέα βεβαίωση της παράβασης.

Εγκύκλιος 1/2013 του εισαγγελέα του ΑΠ » Αποσαφήνιση ζητημάτων που έχουν εγερθεί από την εφαρμογή του Ν. 4039/2012 περί προστασίας ζώων.»

Στην εγκύκλιο 1/2013 του εισαγγελέα του ΑΠ εντοπίζονται κατά την γνώμη μας τέσσερα σημαντικά στοιχεία:

α) Διευκρινίζεται ότι στην έννοια της κακοποίησης περιλαμβάνονται ενδεικτικά, η έλλειψη καταλύματος, το ακατάλληλο κατάλυμα ή τα στενά κλουβιά, η μόνιμη αλυσόδεση, η ακατάλληλη τροφή, η μόνιμη παραμονή σε μπαλκόνια, ταράτσες, η έλλειψη νερού ή νερού μη κατάλληλου, χώροι μη στεγνοί και καθαροί, προστατευόμενοι από τις καιρικές συνθήκες, η έλλειψη φροντίδας για κτηνιατρική περίθαλψη σε περίπτωση ασθενειών τους, αλλά και τον τακτικό εμβολιασμό και την αποπαρασίτωσή τους, η έλλειψη καθημερινής άσκησης και περιπάτου.

β) Τονίζεται πως η κακοποίηση ζώων συνιστά ένα αυτεπαγγέλτως διωκόμενο έγκλημα για το οποίο δεν προσαπαιτείται η καταβολή του παραβόλου των 100 ευρώ, ως ισχύει για τα κατ’ έγκληση διωκόμενα εγκλήματα, αλλά και η τήρηση της αυτοφώρου διαδικασίας, κρίνεται αναγκαία για τον κολασμό του εγκλήματος αυτού που έχει βαρύνουσα εγκληματική απαξία. (Σχετική η υπ αρ. 71377/12/396322, από 30-32012, εγκύκλιος, του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας προς τις αστυνομικές αρχές της χώρας.)

γ) Διευκρινίζεται πως η παροχή τροφής και νερού σε αδέσποτα ζώα δεν παραβιάζει τις διατάξεις του ν.4039/2012, καθώς είναι μέσα στο πνεύμα σεβασμού κάθε έμβιας ύπαρξης για δικαίωμα στη ζωή, πρέπει όμως να τηρούνται συνθήκες καθαριότητας, η έλλειψη της οποίας ασφαλώς δημιουργεί ευθύνη.

δ) Γίνεται, τέλος, λόγος για το πολύ σημαντικό ζήτημα της αντιμετώπισης των εγκλημάτων σε βάρος των ζώων στα πλαίσια, ιδίως, του αυτοφώρου, όταν αυτό τελείται μέσω του διαδικτύου. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ο Εισαγγελέας, με την παραγγελία του για διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης ή προανάκρισης ιδίως μέσω της Διεύθυνσης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ, παραγγέλλει την ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης να παράσχει τα στοιχεία του χρήστη, διεύθυνση κ.τ.λ., καθώς θεωρείται πως τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας (ip address) δεν υπάγονται στις προστατευτικές διατάξεις του άρθρου 19 του Συντάγματος. Το Σύνταγμα δεν αναφέρεται σε οποιαδήποτε επικοινωνία ή ανταπόκριση μεταξύ προσώπων, καθιερώνει την προστασία της επικοινωνίας με την έννοια της ανταλλαγής διανοημάτων, ειδήσεων, γνωμών και ειδικότερα αυτής που γίνεται εντός πλαισίων οικειότητας και ιδιωτικής επικοινωνίας, όπως έχει κρίνει η Ολ. ΑΠ 1/2001.

Εγκύκλιος 4/2014 του εισαγγελέα του ΑΠ

Με την εγκύκλιο 4/2014 του εισαγγελέα του ΑΠ δεν δίνεται ουσιαστικά κάποια νέα ερμηνεία διατάξεων του ν. 4039/2012, αλλά παραγγελία στους εισαγγελείς πρωτοδικών για άμεση εξέταση των καταγγελιών και εφαρμογή αυτοφώρου για το έγκλημα της κακοποίησης ζώων, όπως τυποποιείται στο άρθρο 16 του ν. 4039/2012.

Νομολογία για κακοποίηση ζώων

Μετά από τις εγκυκλίους του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, αλλά και την πίεση της κοινής γνώμης έχουν υπάρξει τα τελευταία χρόνια αρκετές καταδίκες σε βάρος όσων κακοποιούν ζώα συντροφιάς. Επειδή, όμως, οι ποινές που απειλεί το νόμο είναι βαριές σε ορισμένες οριακές περιπτώσεις τα δικαστήρια φαίνεται ότι εξαντλούν την επιείκεια τους. Μια τέτοια περίπτωση φαίνεται πως είναι και η υπ. αρίθμ’ 436/2016 του Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης.

Στην συγκεκριμένη απόφαση εκρίθη η περίπτωση ενός ιδιοκτήτη σκύλων, ο οποίος τους άφησε για αρκετή ώρα σε κυτίο εντός του οχήματός του, το οποίο ήταν ιδιαίτερα ζεστό, προκειμένου να πραγματοποιήσει επίσκεψη στα πεθερικά του. Σύμφωνα με το δικαστήριο δεν καταλείπεται ουδεμία αμφιβολία ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες άφησε τα δύο σκυλιά εντός του κυτίου δεν ήταν οι κατάλληλες καθόσον επρόκειτο για μεσημβρινές ώρες στην καρδιά του θέρους με υψηλή θερμοκρασία, αφού και ο ίδιος παραδέχθηκε πως είχε ζέστη. Ως εκ τούτου, ο κατηγορούμενος τέλεσε την πράξη της κακοποίησης των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς κατά το άρθρο 16 περ. α’ του Ν. 4039/2012, ως προς τα αντικειμενικά της στοιχεία.

Για την υποκειμενική στοιχειοθέτηση του υπό κρίση αδικήματος της κακοποίησης δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς, απαιτείται δόλος του δράστη, έστω και ενδεχόμενος, ο οποίος συνίσταται στη γνώση και στη θέληση, ή έστω στην αποδοχή πραγμάτωσης των περιστατικών που συνιστούν την πράξη αυτή, δηλαδή την κακοποίηση δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το δικαστήριο έκρινε πως ο κατηγορούμενος δεν άφησε τα σκυλιά εκτεθειμένα στις ακατάλληλες συνθήκες από πρόθεση, καθώς το γεγονός της σύντομης επίσκεψης στα πεθερικά του σε συνδυασμό με το ότι το όχημα του ήταν σταθμευμένο σε σκιά και το ότι το κυτίο μεταφοράς των σκυλιών αεριζόταν και το ότι ισχυρίστηκε ο κατηγορούμενος ότι είχαν νερό τα σκυλιά, δεν μπορούν να στοιχειοθετήσουν δόλο του κατηγορουμένου αλλά επιδεικνύουν περισσότερο μια αμελή συμπεριφορά από την πλευρά του κατηγορουμένου.