Ετικέτα: άρθρο 6

Η αξίωση εξέτασης υλικών αποδεικτικών μέσων

On By pikramenoslawIn Ειδικά θέματα ποινικού δικαίου,UncategorizedΣχολιάστε

Στο άρθρο 333 παρ. 2 εδ. β΄ ΚΠΔ, στην οποία προβλέπεται το δικαίωμα των διαδίκων και των δικηγόρων τους να υποβάλλουν αιτήσεις για θέματα που αφορούν την υπόθεση που συζητείται. Μεταξύ των αιτήσεων αυτών γίνεται δεκτό ότι περιλαμβάνονται και οι αιτήσεις για την διεξαγωγή αποδείξεων.

Εξάλλου από τις αρχές της αναζήτησης της ουσιαστικής αλήθειας, αλλά και της άμεσης προσωπικής επαφής του κρίνοντος με το αποδεικτικό υλικό προκύπτει και η αξίωση του κατηγορουμένου να βρίσκονται όλα τα δυνητικά χρήσιμα- αξιόλογα αποδεικτικά μέσα στην διάθεση του ποινικού δικαστηρίου.

Το άρθρο 6 παρ. 3 στοιχ. δ’ της ΕΣΔΑ προβλέπει ότι “κάθε κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα  να εξετάση ή ζητήση όπως εξετασθώσιν οι μάρτυρες κατηγορίας και επιτύχη την πρόσκλησιν και εξέτασιν των μαρτύρων υπερασπίσεως υπό τους αυτούς όρους ως των μαρτύρων κατηγορίας”. Η έννοια του “μάρτυρα” ερμηνεύεται από το ΕΔΔΑ κατά τρόπο αυτόνομο, ανεξάρτητο, δηλαδή, από τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή στο εσωτερικό εθνικό δίκαιο και εξελίχθηκε ώστε να περιλαμβάνει και μη προσωπικά αποδεικτικά μέσα.

Η νομολογιακή αυτή εξέλιξη (βλ. Χριστόπουλος Παναγιώτης, Το δικαίωμα του κατηγορουμένου να ζητεί την προσκόμιση αποδεικτικών μέσων από τις δικαστικές αρχές, ΠοινΧρον 2016, σελ. 721 επ.) αποτυπώνεται ξεκάθαρα στην υπόθεση MIRILASHVILI κατά Ρωσίας, της 11ης Δεκεμβρίου 2008, η οποία εξετάζει και την προγενέστερη νομολογία του ΕΔΔΑ.  Συγκεκριμένα στην παρ. 159 της εν λόγω απόφασης καταγράφεται η σκέψη πως το άρθρο 6 παρ. 3 στοιχ. δ΄ της ΕΣΔΑ μπορεί, ως ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη, να τύχει εφαρμογής, όχι μόνον ως προς τους μάρτυρες, αλλά γενικότερα και ως προς κάθε άλλο αποδεικτικό μέσο. Αφορά,  δηλαδή, και την εξέταση υλικών αποδεικτικών μέσων.

Στην υπόθεση Perna κατά Ιταλίας, το ΕΔΔΑ έχει εντάξει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 6 παρ. 3 στοιχ. δ΄ της ΕΣΔΑ την πρόσβαση σε έγγραφα στοιχεία, ενώ στην ελληνικού ενδιαφέροντος υπόθεση Γεώργιος Παπαγεωργίου κατά Ελλάδος το ΕΔΔΑ έπραξε το ίδιο με τα πρωτότυπα έγγραφα και αρχεία ηλεκτρονικού υπολογιστή, τα οποία ήταν σχετικά με τις διερευνούμενες κατηγορίες.

Στην υπόθεση Παπαγεωργίου κατά Ελλάδος  ο προσφεύγων καταδικάστηκε για το έγκλημα της απάτης σε ποινή φυλάκισης τριών ετών και έξι μηνών. Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι η καταδίκη του βασίσθηκε επί επτά πλαστογραφημένων επιταγών, τα πρωτότυπα των οποίων ουδέποτε επεδείχθησαν από την πολιτικώς ενάγουσα τράπεζα ενώπιον των δικαστηρίων που έκριναν την υπόθεση. Σύμφωνα με τον προσφεύγοντα, εάν τα δικαστήρια είχαν διατάξει την προσκόμιση των πρωτοτύπων των επιταγών αυτών, θα είχε αποδειχθεί ότι δεν ήταν αυτός ο υπαίτιος της απάτης. Εν προκειμένω το  ΕΔΔΑ διαπίστωσε παράβαση των άρ. 6 παρ. 1 και 3 στοιχ. δ΄ της ΕΣΔΑ, κρίνοντας ότι, εφόσον ουσιώδη αποδεικτικά στοιχεία τα οποία αποτέλεσαν την βάση της καταδίκης «δεν προσκομίσθηκαν ούτε συζητήθηκαν κατά τρόπο επαρκή στο ακροατήριο ενώπιον του κατηγορουμένου, και παρά τα επανειλημμένα προς τούτο αιτήματα του τελευταίου», η υπό κρίσιν διαδικασία εκτιμώμενη στο σύνολό της δεν πληρούσε τις απαιτήσεις μιας δίκαιης δίκης.

 

Αμεροληψία πραγματογνωμόνων και ΕΣΔΑ

On By pikramenoslawIn Ειδικά θέματα ποινικού δικαίουΣχολιάστε

Η αντιμετώπιση των πραγματογνωμόνων από το ΕΔΔΑ

Σχετικά με την κατάθεση ειδικών- πραγματογνωμόνων σε μια ποινική δίκη, η οποία προκαλείται από τις ίδιες τις δικαστικές αρχές, το ΕΔΔΑ τονίζει ότι εντάσσεται στην έννοια της κατάθεσης μαρτύρων και στις εγγυήσεις του άρθρου 6 παρ. 3δ΄ της ΕΣΔΑ, αφού η έννοια του μάρτυρα ερμηνεύεται αυτόνομα από τα εθνικά δίκαια των συμβεβλημένων στην ΕΣΔΑ κρατών (Case of J.M. and other v. Austria, 1 June 2017, παρ. 116.) Το αποτέλεσμα είναι να έχει ο κατηγορούμενος το δικαίωμα να θέτει ερωτήσεις στους πραγματογνώμονες, να αμφισβητεί τα πορίσματα τους και να τους εξετάζει απευθείας κατά την διάρκεια της ποινικής δίκης στο ακροατήριο. (Case of Constantinides v. Greece, 6 October 2016, παρ. 38.) Τα ίδια δικαιώματα έχει και το πρόσωπο, που συμμετέχει στην ποινική δίκη ως πολιτικώς ενάγων.

Η μεροληψία των πραγματογνωμόνων ως παραβίαση της αρχής της ισότητας των όπλων

Η αρχή της ισότητας των όπλων είναι ένα από τα στοιχεία της δίκαιης ακρόασης «(fair hairing»), η οποία περιλαμβάνεται στο άρθρο 6 παρ.1 της ΕΣΔΑ. H νομολογία του ΕΔΔΑ συνάγει ερμηνευτικά από το άρθρο 6 παρ. 1 της EΣΔA την αρχή της ισότητας των όπλων, η οποία συνδέεται και με το δικαίωμα σε μια κατ’ αντιδικία διαδικασία. (Μυλωνάς Ιπποκράτης, H σημασία για την ελληνική ποινική δικονομία της νομολογίας σχετικά με το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη κατ΄ άρθρο 6 της EΣΔA, ΠοινΧρον 1999, σελ. 789 επ.) Η εν λόγω αρχή επιτάσσει να δίνεται σε κάθε πλευρά το δικαίωμα να παρουσιάζει του ισχυρισμούς της με έναν τρόπο, που δεν την θέτουν σε μειονεκτική θέση, απέναντι στα πρόσωπα με τα οποία «αντιδικεί». (Case of J.M. and others v. Austria, 1 June 2017, παρ. 119)

Σύμφωνα με την νομολογία του ΕΔΔΑ η κατάθεση ενός πραγματογνώμονα, που καλείται από το δικαστήριο, είναι αναπόφευκτο πως θα έχει ιδιαίτερη αποδεικτική βαρύτητα (Case of Constantinides v. Greece, 6 October 2016, παρ. 38) λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος πως η κατάθεση του πραγματογνώμονα, επειδή αφορά, συνήθως, έναν ζήτημα, το οποίο βρίσκεται έξω από τον τομέα γνώσης των δικαστών. (Case of Korošec v. Slovenia, 8 October 2015, παρ. 47. )

Η ιδιαίτερη αποδεικτική των καταθέσεών τους οφείλεται, ακόμη, στο γεγονός ότι οι πραγματογνώμονες θεωρούνται πως αποτελούν ουδέτερους και αμερόληπτους βοηθούς του δικαστηρίου, οι δηλώσεις τους φέρουν ιδιαίτερη βαρύτητα σε σχέση με εκείνη των τεχνικών συμβούλων και γενικότερα των λοιπών μαρτύρων με ειδικές γνώσεις. (Emmanuello v. Italy, 31 August 1999, και Bönisch v. Austria, 6 May 1985, § 33).

Η αξιολόγηση της κατάθεσης των πραγματογνωμόνων, λοιπόν, είναι καίριας σημασίας για την αξιολόγηση του αν τηρήθηκε η αρχή της ισότητας των όπλων (Behruz Vazvan against Finland, 3 November 2015,παρ. 29.) Συγκεκριμένα, αξιολογείται ο ρόλος τους και ο τρόπος, με τον οποίο εκπληρώνουν τα καθήκοντά τους. (Case of Michael GALEA against Malta and Edward PAVIA against Malta, 4 July 2017, παρ. 45., Case of Poletan and Azirovik v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, 12 May 2016, παρ. 94.) Για τον παραπάνω λόγο η έλλειψη ουδετερότητας ενός πραγματογνώμονα μπορεί να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση της αρχής της ισότητας των όπλων και συνεπώς της θεμελιώδους αρχής της δίκαιης δίκης. (Case of Letincic Letinčić v. CROATIA, 3 May 2016 παρ. 51.)

Σε κάθε περίπτωση οι αμφιβολίες εναντίον της αμεροληψίας των πραγματογνωμόνων θα πρέπει να είναι αντικειμενικά δικαιολογημένες. (Case of Michael GALEA and Edward PAVIA against Malta, 4 July 2017, παρ. 46.)

Δικαιώματα της πολιτικής αγωγής σύμφωνα με την ΕΣΔΑ

On By pikramenoslawIn Ειδικά θέματα ποινικού δικαίου1 Σχολιο

Σύμφωνα με το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα σε δίκαιη και δημόσια δικαστική ακρόαση, εντός εύλογου χρόνου, από ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο που έχει ιδρυθεί από το νόμο, για την εκδίκαση υποθέσεων για τα αστικά δικαιώματα και υποχρεώσεις του ή ποινικής κατηγορίας εναντίον του.

Το ΕΔΔΑ προκειμένου να ελέγξει το αν μια ποινική δίκη είναι συνολικά δίκαιη, σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 6 παρ.1 της ΕΣΔΑ, εξετάζει την συνολική διαδικασία, συμπεριλαμβανομένου και του τρόπου κτήσης των αποδεικτικών μέσων και λαμβάνει υπόψη τόσο τα υπερασπιστικά δικαιώματα του κατηγορουμένου όσο και το συμφέρον της κοινωνίας και των θυμάτων για την τιμώρηση των εγκλημάτων. ( Case of Schatschaschwili v. Germany [GC], 15 December 2015, παρ. 101.)

Το ΕΔΔΑ αναγνωρίζει ότι, εφόσον υπάρχει πρόβλεψη πολιτικής αγωγής στο εσωτερικό δίκαιο, έστω και με έναν υποτυπώδη εν σπέρματι αστικό χαρακτήρα, τότε αυτή η πολιτική αγωγή εμπίπτει στο πεδίο προστασίας της ΕΣΔΑ. (Αλ.Δημάκης, Προβληματισμοί σχετικά με τις ειδικές ρυθμίσεις για την πολιτική αγωγή, ΠοινΧρον 2010,529) Χαρακτηριστική είναι η απόφαση του ΕΔΔΑ «Αναγνωστόπουλος κατά Ελλάδος», της 3-4-2003:

Όταν η εσωτερική έννομος τάξη προσφέρει προσφυγή στη δικαιοσύνη, όπως η κατάθεση εγκλήσεως με δήλωση παραστάσεως πολιτικής αγωγής, τότε το κράτος έχει την υποχρέωση να μεριμνά ώστε αυτή να απολαύει των θεμελιωδών εγγυήσεων του άρθρου 6.

A cet égard, la Cour estime que lorsque l’ordre juridique interne offre un recours au justiciable, tel le dépôt d’une plainte avec une constitution de partie civile, l’Etat a l’obligation de veiller à ce que celui-ci jouisse des garanties fondamentales de l’article 6.

Η αναγνώριση των δικαιωμάτων της πολιτικής αγωγής στο πλαίσιο του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ έχει λάβει χώρα και σε πλήθος άλλων αποφάσεων του ΕΔΔΑ, οι οποίες αφορούν την χώρα μας. Εντελώς ενδεικτικά αναφέρονται οι αποφάσεις «Γώρου κατά Ελλάδος», της 22-6-2006, «ΑΕΠΙ κατά Ελλάδος», της 11-4-2002, «Τσαλκιτζής κατά Ελλάδος», της 16-11-2006, «Γκούσης κατά Ελλάδος», της 29-3-2007 και «Λούλη κατά Ελλάδος» της 31-7-2008.