Ως γνωστόν τα ζώα και, ιδίως, τα κατοικίδια ζώα σπανίως είναι επιθετικά εκτός κι αν απειληθούν. Δυστυχώς, όμως, οι ιδιοκτήτες τους συχνά αμελούν να τα εκπαιδεύουν και να τα επιτηρούν με κατάλληλο τρόπο με αποτέλεσμα να επιτίθενται αυτά σε τρίτους ή να προκαλούν ατυχήματα (πολλές φορές τροχαία, όταν τα ζώα αφήνονται χωρίς επιτήρηση να διασχίζουν το οδικό δίκτυο). Σε αυτή την περίπτωση ενδέχεται να θεμελιώνεται ποινική ευθύνη του ιδιοκτήτη τους για σωματική βλάβη ή ανθρωποκτονία εξ αμελείας, ενώ νοητή είναι και η περίπτωση εκ προθέσεως χρήσεως ενός ζώου ως οργάνου επίθεσης, όποτε και γίνεται λόγος για εκ δόλου τελεσθέν έγκλημα.
Έτσι η νομολογία έχει κρίνει ότι τελείται το έγκλημα της σωματικής βλάβης εξ αμελείας από υπόχρεο κατά συρροή από ιδιοκτήτρια σκύλου, η οποία παρέλειψε να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την διασφάλιση της εποπτείας του, με αποτέλεσμα αυτός να επιτεθεί σε ανήλικο που έπαιζε με άλλα παιδιά έμπροσθεν της οικίας της, καθώς και στην μητέρα του που έσπευσε να τον βοηθήσει, και να τους προκαλέσει σωματικές κακώσεις. Ενδιαφέρον στην συγκεκριμένη περίπτωση παρουσιάζει το εξής: Σύμφωνα με τα άρθρα 314 και 315 του ΠΚ η εξ αμελείας σωματική βλάβη διώκεται μόνο κατ’ έγκληση εκτός κι αν ο δράστης ήταν υπόχρεος λόγω της υπηρεσίας του ή του επαγγέλματός του να καταβάλει ιδιαίτερη επιμέλεια ή προσοχή. Τέτοια περίπτωση εκρίθη πως συνιστά και αυτή του ιδιοκτήτη σκύλου, ο οποίος, από αμέλειά του, δεν έλαβε τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να μην είναι δυνατή η επίθεση του σκύλου, με αποτέλεσμα ο σκύλος να προκαλέσει στον παθόντα σωματική βλάβη.(ΑΠ 605/2014) Επομένως η ποινική δίωξη στις περιπτώσεις αυτές ασκείται αυτεπαγγέλτως.
Επίσης, για σωματική βλάβη εξ αμελείας καταδικάζεται ο κατηγορούμενος, ο οποίος, ως ιδιοκτήτης δύο σκύλων ράτσας ελληνικού ποιμενικού, δεν έλαβε, όπως είχε υποχρέωση, τα προσήκοντα μέτρα για την ασφάλεια των περιοίκων και διερχομένων (περιφράσσοντας το οικόπεδό του ώστε να μην είναι δυνατή η έξοδός τους από αυτό), παρότι τελούσε σε γνώση ότι τα σκυλιά του είχαν επιθετικές τάσεις, με αποτέλεσμα να επιτεθούν στον εγκαλούντα και να του προξενήσουν σοβαρό τραυματισμό (ΑΠ 95/2008). Διαφορετική, όμως, ήταν η περίπτωση στην οποία ο κατηγορούμενος, ιδιοκτήτης λυκόσκυλου, ο οποίος δεν έλαβε τα απαραίτητα προφυλακτικά μέτρα, μολονότι γνώριζε ότι ο σκύλος του ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνος, αφού είχε προκαλέσει και στο παρελθόν επανειλημμένως σωματικές βλάβες σε τρίτους, με αποτέλεσμα ο σκύλος του, εξερχόμενος από το γκαράζ της μονοκατοικίας του σε κοινόχρηστο δρόμο, χωρίς εποπτεία και χωρίς φίμωτρο, να δαγκώσει τον παθόντα στην πυελική χώρα, προκαλώντας του κίνδυνο, καταδικάσθηκε για βαριά σωματική βλάβη (ΑΠ 2441/2008). Στην συγκεκριμένη περίπτωση βαρύνουσας σημασίας ήταν το αποδεικτικό υλικό, το οποίο οδήγησε το δικαστήριο της ουσίας πως δεν υπήρχε αμέλεια αλλά ενδεχόμενος δόλος, αφού ο κατηγορούμενος γνώριζε και αποδεχόταν τον κίνδυνο, που εν τέλει πραγματώθηκε.
Τέλος, αξίζει να γίνει αναφορά στην ΑΠ 1006/2011 με την οποία κρίθηκε ως ορθή και αιτιολογημένη η καταδίκη για ανθρωποκτονία εξ αμελείας των τριών αναιρεσειόντων, οι οποίοι, ενώ όφειλαν να έχουν την πλήρη εποπτεία και την διαρκή επιτήρηση κοπαδιού 120 αγελάδων, όταν τα ζώα διασκορπίσθηκαν, αντί να τα καταμετρήσουν μετά την περισυλλογή τους επιμελώς, ώστε να διαπιστώσουν αν έλειπε κάποιο από αυτά και να το αναζητήσουν όσο ακόμα υπήρχε φως ημέρας, από αμέλειά τους δεν προέβησαν στην ως άνω ενέργεια, αλλά, θεωρώντας ότι είχαν περισυλλέξει όλα τα ζώα, συνέχισαν την πορεία τους, αφήνοντας πίσω χωρίς συνοδό μία αγελάδα, η οποία, βγαίνοντας στην εθνική οδό, βρέθηκε στην πορεία ΙΧΕ αυτοκινήτου που επέπεσε πάνω της, με αποτέλεσμα να προκληθούν στον οδηγό του αυτοκινήτου βαρείες κακώσεις τραχήλου και θώρακος εξ αιτίας των οποίων επήλθε ο θάνατός του. Η συγκεκριμένη απόφαση είναι, προφανώς, εσφαλμένη στον βαθμό που δέχεται την νομική κατασκευή της συναυτουργίας εξ αμελείας προκειμένου να ξεπεράσει τις αποδεικτικές δυσχέρειες της συγκεκριμένης υπόθεσης, αλλά κατά τα λοιπά αναφέρεται σε ένα, δυστυχώς, συνηθισμένο φαινόμενο σε αγροτικές, ειδικά, περιοχές.
Ολοκληρώνοντας την συγκεκριμένη αναφορά τονίζεται ότι εφόσον τίθεται ζήτημα ποινικής ευθύνης του ιδιοκτήτη ενός ζώου είναι δυνατόν να ασκηθεί εις βάρος του και αγωγή για ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης στα πολιτικά δικαστήρια. (ΠΠρΑΘ 5910/2002)
Διάδοση μεταδοτικών ασθενειών
Στο άρθρο 284 Π.Κ. ορίζεται πως “Οποιος παραβιάζει τα μέτρα που έχει διατάξει ο νόμος ή η αρμόδια αρχή για να αποτραπεί η εισβολή ή η διάδοση μιας μεταδοτικής ασθένειας τιμωρείται με φυλάκιση. Αν η παραβίαση αυτή είχε ως συνέπεια να μεταδοθεί η ασθένεια σε άνθρωπο, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Αν η πράξη τελέστηκε από αμέλεια, επιβάλλεται φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή χρηματική ποινή.” Σε ακραίες, λοιπόν, περιπτώσεις ενδέχεται να θεμελιώνεται ευθύνη του κατόχου ζώων με βάση το παραπάνω άρθρο. Προϋποθέσεις για την εφαρμογή του σύμφωνα με την νομολογία είναι: α) παραβίαση μέτρων, τα οποία πρέπει να έχουν τη μορφή δεσμευτικών οδηγιών και όχι απλών συστάσεων λήψης μέτρων, β) τα μέτρα αυτά να έχουν διαταχθεί από το νόμο ή από αρμόδια αρχή, η οποία πρέπει να είναι καθ’ ύλην και κατά τόπο αρμόδια για τον καθορισμό των σχετικών μέτρων, η δε διάταξη της αρχής να στηρίζεται σε ρητή και ειδική νομοθετική εξουσιοδότηση και γ) τα μέτρα αυτά να αποβλέπουν στην αποτροπή της εισβολής ή της διάδοσης μιας μεταδοτικής ασθένειας, η παραβίασή τους δε θα πρέπει να μπορεί να οδηγήσει αιτιακά στη διάδοση της ασθένειας, με την έννοια ότι θα πρέπει αυτά να αποτελούν όρους που αυτοδύναμα εξελισσόμενοι επιφέρουν το αποτέλεσμα της μετάδοσής της.
Σε σχέση με τα παραπάνω το άρθρο 17 του νόμου 4039/2012 ορίζει πως: “ Η πρόληψη και η αντιμετώπιση των νοσημάτων, που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο ή σε άλλα ζώα του ίδιου ή άλλου είδους, γίνεται με ειδικά προγράμματα, που καταρτίζονται από τη Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και εφαρμόζονται από τις κτηνιατρικές υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αν εκδηλωθεί κρούσμα λύσσας σε ζώο, η Γενική Διεύθυνση Κτηνιατρικής μπορεί να λαμβάνει πρόσθετα μέτρα είτε σε συγκεκριμένη περιοχή της χώρας είτε σε όλη την Επικράτεια πέραν εκείνων, που προβλέπονται από τις διατάξεις των νόμων 1197/1981 και 2017/1992. Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καθορίζονται οι κτηνιατρικοί υγειονομικοί κανόνες και όροι, που αφορούν στην αποτροπή του κινδύνου εισβολής στη χώρα ή διαφυγής επιζωοτικών νοσημάτων.”
Οι πταισματικές παραβάσεις του Ποινικού Κώδικα στις οποίες θα μπορούσε θεωρητικά να υπαχθεί η συμπεριφορά ενός αμελούς ιδιοκτήτη ζώων έχουν ως εξής:
Παραβάσεις Διατάξεων για τους Δρόμους
Όποιος παραβαίνει τις διατάξεις που έχει εκδώσει η αρμόδια αρχή και ιδίως τις αστυνομικές διατάξεις που αποσκοπούν στην ασφάλεια, την τάξη, την άνεση, την ησυχία ή την καθαριότητα στους δημόσιους δρόμους ή τις πλατείες ή στα νερά τιμωρείται με πρόστιμο ή με κράτηση μέχρι δύο μηνών.
Παράβαση Διατάξεων για την Καθαριότητα
Όποιος παραβαίνει τις διατάξεις της αρμόδιας αρχής και ιδίως της αστυνομικής που αφορούν την καθαριότητα η οποία πρέπει να τηρείται: α) στα νερά που χρησιμοποιούν ή όχι οι άνθρωποι, β) στα τρόφιμα που είναι εκτεθειμένα ή προορισμένα για πώληση, γ) στα καταστήματα ή στους χώρους παρασκευής ή πώλησης τροφίμων, δ) στην άσκηση οποιασδήποτε τέχνης, εμπορίου, βιομηχανίας ή άλλης εργασίας και ε) γενικά σε κάθε σχέση, πράξη ή παράλειψη, από την οποία μπορεί να επηρεαστεί η δημόσια καθαριότητα, τιμωρείται με πρόστιμο ή με κράτηση μέχρι δύο μηνών, αν άλλη διάταξη δεν τιμωρεί την πράξη βαρύτερα.
Ρύπανση
Όποιος ρίχνει σε ανθρώπους ή σε ξένα σπίτια ή άλλα κτίρια ή σε ξένους περιφραγμένους χώρους ακαθαρσίες ή άλλα αντικείμενα που μπορούν να προκαλέσουν ενόχληση σε άλλον, τιμωρείται με πρόστιμο ή με κράτηση.
Πρόκληση Κινδύνου με Ζώα
Όποιος: α) αφήνει να περιφέρεται ελεύθερα άγριο ζώο ή ζώο που έχει επικίνδυνα ελαττώματα, β) παραλείπει να πάρει τα προφυλακτικά μέτρα που απαιτούνται για να αποτραπούν οι βλάβες από τέτοια ζώα, ή τα μέτρα που έχουν διαταχθεί από την αρμόδια αρχή, γ) διατηρεί επικίνδυνο άγριο ζώο χωρίς άδεια της αστυνομικής αρχής, δ) ερεθίζει σκυλιά εναντίον ανθρώπων, τιμωρείται με πρόστιμο ή με κράτηση μέχρι δύο μηνών.
pikramenoslaw 